از سیره اقتصادی پیامبر اکرم (ص) تا اقتصاد مقاومتی

در این میان صدا و سیما برای معرفی این موضوع مهم مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش دارد و می تواند با معرفی اقتصاد مقاومتی در قالب های مختلف  فیلم سریال گزارش خبر و ... مردم را به آن تشویق کند .

یکی از ابزارهای خوب صدا و سیما برای معرفی این مسئله، معرفی سیره پیامبر اکرم و امامان معصوم در این مسئله است که چگونه با تاکید و توصیه بر مدیریت صحیح اقتصاد، توانستند جامعه آن روز را از چنگال مشکلات رهایی بخشند و به همین جهت تصمیم گرفتیم در این مقاله به برخی از ابعاد اقتصاد مقاومتی در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله بپردازیم تا به عنوان الگویی مناسب در این حوزه هم برای مسئولین و هم برای مردم در جامعه معرفی شود .

مقام معظم رهبری  در سخنرانی های متعدد برای موفقیت در حوزه اقتصاد مقاومتی چهار رکن مهم و اساسی را بیان کردند و فرمودند باید این چهار رکن در دستور کار سازمان ها و دستگاه هی اجرایی قرار بگیرد، این 4 رکن اصلی شامل اصلاح الگوی مصرف، کار و اشتغال، مصرف کالاهای داخلی و استفاده از همه ظرفیت ها در کشور است.

با مطالعه سیره پیامبر اعظم در می یابیم که یکی از ابعاد زندگی رسول خدا موضوع اقتصاد مقاومتی بوده است و حضرت با تاکید و توصیه های  متعدد بر این چهار رکن اساسی  توانستند بر دشمنان پیروز شوند و این پیروزی می تواند درس مهمی برای کشور و جامعه ما باشد.

رکن اول: اصلاح الگوی مصرف

سیره رسول خدا سراسر ساده زیستی و پرهیز از هر گونه اسراف و تبذیر بود چنانچه پیرامون شخصیت پیامبر اینگونه نقل می کنند (کـان رَسُول اللّه (صلی الله علیه و آله ) خَفیفُ الْمَۆُونَةٌ: یعنی در زندگی ساده زیستی را انتخاب کرده بود.)( سیری در سیرهء نبوی،ص 201)

و به همین جهت با اسراف و رفاه طلبی  به شدت مبارزه می کرد و چنانچه در کتب تاریخی بیان شده است هدیه پیامبر به افراد رفاه طلب یک زمین خشک و بی علف بود که از آنها می خواست که آن را آباد کنند .

رکن دوم: کار و اشتغال

سیره و سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر این بود که اگر جامعه ای بخواهد مستقل و  قدرتمند به حیات اجتماعی و سیاسی خود ادامه بدهد، ناچار به اشتغال زایی و مبارزه با بیکاری و تن پروری است و به همین جهت برای رسیدن به این هدف مهم بر اشتغال زایی و فعالیت افراد در جامعه تاکید می کرد و خود نیز برای ایجاد کار برای جوانان تلاش می کرد .

در سیره پیامبر بسیار دیده می شود که افرادی فقیر به خدمت پیامبر می رسیدند اما حضرت به جای اینکه به آنها کمکی کند آنها را به کار و تلاش تشویق می کرد.

رسول خدا بیکاری و تکدی گری را لکه سیاهی می دانست که در قیامت افراد به آن دچار می شوند و به همین جهت برای ایجاد کار و تولید ملی در جامعه دو اقدام مهم انجام می دانند :

اول اینکه  سرمایه اولیه ای را تهیه و در اختیار افراد جویای کار قرار می دادند تا اینکه صاحب کسب و کار شوند 

دوم اینکه با افراد جویای کار مشورت  و سپس آنها را راهنمایی می کردند تا بتوانند شغل مناسب و مورد مورد علاقه خود را پیدا کنند:

نقل است یکی از یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله دچار فقر و محرومیت شده بود. 

روزی به پیشنهاد همسرش تصمیم گرفت به خدمت آن حضرت برود و با بیان مشکلی که برایش پیش آمده، از رسول خدا صلی الله علیه و آله کمک بخواهد. 

وی با همین نیت به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت، اما قبل از اینکه سخنی بگوید، حضرت به او فرمود: «هر کس از ما کمکی بخواهد، ما به او کمک می کنیم، ولی اگر خود را بی نیاز بداند و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نکند، خداوند او را بی نیاز می کند.» او با شنیدن این سخن به خانه برگشت. 

روز دوم و سوم نیز هنگامی که برای گرفتن کمک از رسول خدا صلی الله علیه و آله نزد آن حضرت رفت، همین سخنان را از ایشان شنید. این بار احساس کرد به خودش اعتماد و اطمینان بیشتری دارد. از این رو، به سراغ یکی از دوستانش رفت و تیشه ای از او به امانت گرفت. سپس به صحرا رفت و مقداری هیزم جمع کرد و فروخت و شب از دسترنج خود مقداری آذوقه تهیه کرد. 

روز بعد، دوباره کار خود را از سر گرفت و مدتی نگذشت که از همین راه، صاحب سرمایه و ثروت شد. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله او را دید و لبخندی زد و فرمود: «نگفتم هر کس از ما کمکی بخواهد، ما به او کمک می کنیم، ولی اگر خود را بی نیاز بداند و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نکند، خداوند او را بی نیاز خواهد کرد.) (داستان راستان، ج 1، ص 6)

طبق سیره پیامبر اعظم اولین وظیفه مسئولین در جامعه اسلامی برای مبارزه با تحریم ها اهمیت دادن به موضوع اشتغال و ایجاد شغل های مناسب برای جوانان جویای کار است ،چرا که می توان  اشتغال  را به عنوان یکی از مهمترین ارکان در اقتصاد مقاومتی محسوب کرد.

رکن سوم: مصرف کالاهای داخلی

سیره پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله این بود که همیشه به افراد یک جامعه توصیه می کرد تا از دسترنج خود بخورید و فوائد زیادی را برای این کار بیان می کردند از جمله اینکه هر فردی از دسترنج خودش بخورد خداوند متعال با نظر رحمت به او نگاه می کند و او را عذاب نمی کند :

(کلوا من کَدّ اَیدیکم * مَن اَکَل مِن کَدِّ یَده، نَظَرَ اللهُ اِلَیه بالرَّحمَةِ، ثُمَّ لا یُعَذِّبهُ اَبَداً:

از دسترنج خویش بخورید و هر کس از دسترنج خویش بخورد خداوند با نظر رحمت به او نگاه خواهد کـرد و او را عـذاب نـمـی کند.)

(الحیاة، ج 3، ص 322) (بحارالانوار، ج 103، باب 1)

 همچنین تاکید فراوان داشتند بر اینکه کارهای خود را خودتان انجام دهید و هرگز از دیگران به اندازه یک چوب مسواک کمک نخواهید :

(لا یـَسـْتـَعْنَ اَحَدَکُمْ بِالنّاسِ وَلَوْ فی قَضْمِةٍ مِنْ سـِواکٍ:

کـارهـای خـود را خـود انجام دهید و هرگز از دیگران ، اندازه یک چوب مسواک ، کمک نـخـواهـیـد.)

( سیره نبوی،ج اول،ص 343)

به تحقیق می توان این دستورات و توصیه های رسول خدا را که در حوزه فردی بیان کرده اند را در حوزه اجتماع و همچنین جامعه اسلامی عمومیت داد و رمز موفقیت جامعه اسلامی را در این نکته دانست که جامعه ای می تواند به موفقیت دست پیداکند و در برابر ابر قدرت های دنیا  مبارزه کند که همه میایحتاج خود را خودش تهیه کند و حتی به اندازه یک چوب مسواک محتاج دیگران نباشد.

رکن چهارم: استفاده از همه ظرفیت های کشور

سیره رسول خدا  صلی الله علیه و آله بر این بود که از تمام ظرفیت های که جامعه به خوبی استفاده کند تا یک کار به سرانجام برسد و به همین جهت از افراد مختلف برای نهایی شدن کارها استفاده می کرد از ثروت حضرت خدیجه سلام الله علیها گرفته تا درایت امیر المؤمنین علیه السلام و همچنین مشورت با افراد متعهد و متخصص از جمله اقدامات پیامبر اعظم  در این راستا بوده است .

خلاصه کلام آنکه جامعه ای می تواند به عزت و سربلندی برسد که اولا استعدادهای درونی خود را کاملا بشناسد و ثانیا با اعتماد به نفس و توکل به خدای متعال از تمام ظرفیت های خود در راستای عملی شدن اقتصاد مقاومتی بهره ببرد و با انجام این امور است که طبق وعده خداوند متعال که فرمود:

ِوَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُۆْمِنینَ سَبیلاً :

و خداوند هرگز بر [زیانِ‏] مۆمنان، براى کافران راه [تسلّطى‏] قرار نداده است.) (النساء: 141) 

جامعه اسلامی می تواند با استقلال و عزت و سربلندی پایدار باشد و زیر سلطه هیچ ابر قدرتی نباشد.